Scheppingsproces in beeld
De meeste tekeningen en terracotta’s uit de collectie Van Herck zijn ontwerpen voor beeldhouwwerken of kerkelijk meubilair met gebeeldhouwde ornamenten zoals altaren, banken, grafmonumenten, biecht- en preekstoelen of orgelkasten.
De tekeningen omvatten zowel eenvoudige schetsen als meer gedetailleerde ontwerpen. De terracotta’s zijn schaalmodellen van te realiseren beeldhouwwerken. Op deze manier maakt de verzameling twee voorbereidende stappen tastbaar in het creatieproces van een beeldhouwwerk of kerkmeubilair.
Aangezien een beeldhouwwerk in de 17e en 18e eeuw haast uitsluitend in opdracht wordt gemaakt, vindt de uitvoering pas plaats na het afsluiten van een contract tussen de kunstenaar en opdrachtgever. Daarin wordt vaak verwezen naar een concept dat door de opdrachtgever wordt goedgekeurd. Dit was ook voor de kunstenaar noodzakelijk, want materialen als brons of marmer waren zo duur dat hij het zich niet kon permitteren een sculptuur te realiseren die niet aan de wensen van de opdrachtgever zou voldoen. Het concept kan een ontwerptekening zijn, soms aangevuld met een schaalmodel van het te realiseren beeldhouwwerk.
Eerste stap: ontwerptekening
De ontwerptekeningen vormen de eerste stap in het ontwerpproces en zijn vaak bestemd voor de opdrachtgever, die zijn goedkeuring moet geven over het concept. Deze materie laat het toe om makkelijk wijzigingen aan te brengen.
Zoals te zien is aan de vlekjes of scheurtjes op de bewaarde exemplaren, zijn de tekeningen echte gebruiksdocumenten. Tijdens de voorbereidende fase en het creatieproces gaan ze van hand tot hand, van kunstenaar, naar opdrachtgever en beeldhouwer. Soms maakt de beeldhouwer deze ontwerptekeningen zelf, maar af en toe maken ook schilders of zelfs geestelijken de schetsen.
Tweede stap: model in terracotta
Eenmaal de tekening goedgekeurd is door de opdrachtgever, volgt er meestal een driedimensionaal model. Dat realiseert de kunstenaar in een betaalbaar materiaal zoals was, hout of (gebakken) klei.
De meeste beelden in deze collectie zijn bozetti, grof geboetseerde ontwerpen, en modelli, in detail uitgewerkte modellen. Zij illustreren de achtereenvolgende stadia in het ontwerpproces. Verschillen met de definitieve sculptuur illustreren dus de zoektocht van de kunstenaar naar het ultieme resultaat. Daarnaast zijn er nog de toonmodellen, de vidimi, die vaak ter juridische goedkeuring werden voorgelegd aan de opdrachtgever. Zij kwamen volledig overeen met de uitgevoerde opdracht.
Na het creatieproces blijven de terracotta’s vaak als studieobject in het atelier. Wanneer de kunstenaar overlijdt, zorgen ze ervoor dat de composities en ideeën van de meester worden doorgegeven.
